Kluczowe fakty
W latach 2015–2050 odsetek światowej populacji w wieku powyżej 60 lat niemal się podwoi, z 12% do 22%.
Do 2020 roku liczba osób w wieku 60 lat i więcej przewyższy liczbę dzieci w wieku poniżej 5 lat.
W 2050 r. 80% osób starszych będzie mieszkać w krajach o niskich i średnich dochodach.
Tempo starzenia się społeczeństwa jest znacznie szybsze niż w przeszłości.
Wszystkie kraje stoją przed poważnymi wyzwaniami, aby zapewnić gotowość ich systemów opieki zdrowotnej i społecznej do maksymalnego wykorzystania zmian demograficznych.
Przegląd
Ludzie na całym świecie żyją dłużej. Obecnie większość ludzi może spodziewać się, że dożyje sześćdziesiątki i dłużej. Każdy kraj na świecie odnotowuje wzrost zarówno liczby, jak i odsetka osób starszych w populacji.
Do 2030 roku 1 na 6 osób na świecie będzie w wieku 60 lat lub więcej. W tym czasie udział populacji w wieku 60 lat i więcej wzrośnie z 1 miliarda w 2020 roku do 1,4 miliarda. Do 2050 r. światowa populacja osób w wieku 60 lat i starszych podwoi się (2,1 miliarda). Oczekuje się, że liczba osób w wieku 80 lat i więcej potroi się w latach 2020–2050 i osiągnie 426 milionów.
Chociaż to przesunięcie w rozmieszczeniu ludności kraju w kierunku starszego wieku – znane jako starzenie się społeczeństwa – rozpoczęło się w krajach o wysokich dochodach (na przykład w Japonii 30% populacji ma już ponad 60 lat), obecnie ma ono charakter nisko- i średnio- krajów o dochodach, które doświadczają największych zmian. Do 2050 r. dwie trzecie światowej populacji w wieku powyżej 60 lat będzie mieszkać w krajach o niskich i średnich dochodach.
Starzenie się wyjaśnione
Na poziomie biologicznym starzenie się wynika z kumulacji w czasie różnorodnych uszkodzeń molekularnych i komórkowych. Prowadzi to do stopniowego spadku wydolności fizycznej i psychicznej, rosnącego ryzyka chorób i ostatecznie śmierci. Zmiany te nie są ani liniowe, ani spójne i są jedynie luźno powiązane z wiekiem danej osoby wyrażonym w latach. Różnorodność widoczna w starszym wieku nie jest przypadkowa. Oprócz zmian biologicznych starzenie się często wiąże się z innymi zmianami w życiu, takimi jak emerytura, przeniesienie do bardziej odpowiedniego mieszkania oraz śmierć przyjaciół i partnerów.
Powszechne schorzenia związane ze starzeniem się
Typowe schorzenia występujące w starszym wieku obejmują utratę słuchu, zaćmę i wady refrakcji, ból pleców i szyi oraz chorobę zwyrodnieniową stawów, przewlekłą obturacyjną chorobę płuc, cukrzycę, depresję i demencję. Wraz z wiekiem zwiększa się ryzyko wystąpienia kilku schorzeń jednocześnie.
Starszy wiek charakteryzuje się także pojawieniem się kilku złożonych stanów zdrowotnych, powszechnie nazywanych zespołami geriatrycznymi. Często są konsekwencją wielu czynników, takich jak osłabienie, nietrzymanie moczu, upadki, delirium i odleżyny.
Czynniki wpływające na zdrowe starzenie się
Dłuższe życie niesie ze sobą możliwości nie tylko dla osób starszych i ich rodzin, ale także dla całych społeczeństw. Dodatkowe lata dają szansę na podjęcie nowych zajęć, takich jak dalsza edukacja, nowa kariera czy dawno zaniedbywana pasja. Osoby starsze również na wiele sposobów przyczyniają się do rozwoju swoich rodzin i społeczności. Jednak zakres tych możliwości i wkładu zależy w dużej mierze od jednego czynnika: zdrowia.
Dowody wskazują, że odsetek osób przeżytych w dobrym zdrowiu utrzymuje się zasadniczo na stałym poziomie, co oznacza, że dodatkowe lata życia w dobrym zdrowiu. Jeśli ludzie będą mogli przeżyć te dodatkowe lata życia w dobrym zdrowiu i jeśli będą żyć we wspierającym środowisku, ich zdolność do robienia rzeczy, które cenią, będzie niewiele różnić się od zdolności młodszej osoby. Jeżeli w tych dodatkowych latach dominuje spadek sprawności fizycznej i umysłowej, konsekwencje dla osób starszych i społeczeństwa będą bardziej negatywne.
Chociaż niektóre różnice w zdrowiu osób starszych mają podłoże genetyczne, większość wynika z fizycznego i społecznego środowiska ludzi – w tym z domów, dzielnic i społeczności, a także z ich cech osobistych – takich jak płeć, pochodzenie etniczne czy status społeczno-ekonomiczny. Środowisko, w którym żyją ludzie jako dzieci – a nawet jako rozwijające się płody – w połączeniu z ich cechami osobowymi, mają długoterminowy wpływ na to, jak się starzeją.
Środowisko fizyczne i społeczne może wpływać na zdrowie bezpośrednio lub poprzez bariery lub zachęty wpływające na możliwości, decyzje i zachowania zdrowotne. Utrzymywanie zdrowych zachowań przez całe życie, w szczególności zbilansowana dieta, regularna aktywność fizyczna i rezygnacja z palenia tytoniu, przyczyniają się do zmniejszenia ryzyka chorób niezakaźnych, poprawy sprawności fizycznej i psychicznej oraz opóźnienia uzależnienia od opieki.
Wspierające środowisko fizyczne i społeczne umożliwia także ludziom robienie tego, co jest dla nich ważne, pomimo utraty zdolności. Dostępność bezpiecznych i dostępnych budynków użyteczności publicznej i transportu, a także miejsc, po których łatwo jest spacerować, to przykłady środowisk wspierających. Opracowując reakcję zdrowia publicznego na starzenie się, ważne jest, aby wziąć pod uwagę nie tylko podejścia indywidualne i środowiskowe, które łagodzą straty związane ze starszym wiekiem, ale także takie, które mogą wzmocnić powrót do zdrowia, adaptację i rozwój psychospołeczny.
Wyzwania w odpowiedzi na starzenie się społeczeństwa
Nie ma typowej starszej osoby. Niektórzy 80-latkowie mają zdolności fizyczne i psychiczne podobne do wielu 30-latków. Inni ludzie doświadczają znacznego spadku zdolności w znacznie młodszym wieku. Kompleksowa reakcja w zakresie zdrowia publicznego musi uwzględniać szeroki zakres doświadczeń i potrzeb osób starszych.
Różnorodność widoczna w starszym wieku nie jest przypadkowa. W dużej mierze wynika to z fizycznego i społecznego środowiska ludzi oraz wpływu tego środowiska na ich możliwości i zachowania zdrowotne. Relacje, jakie mamy z otoczeniem, są wypaczone przez cechy osobiste, takie jak rodzina, w której się urodziliśmy, płeć i pochodzenie etniczne, co prowadzi do nierówności w zdrowiu.
Często uważa się, że osoby starsze są słabe, zależne i stanowią ciężar dla społeczeństwa. Specjaliści ds. zdrowia publicznego i całe społeczeństwo muszą zająć się tymi i innymi postawami ze względu na wiek, które mogą prowadzić do dyskryminacji, wpływać na sposób opracowywania polityk i możliwości, jakie mają osoby starsze, aby doświadczyć zdrowego starzenia się.
Globalizacja, rozwój technologiczny (np. w transporcie i komunikacji), urbanizacja, migracja i zmieniające się normy dotyczące płci wpływają na życie osób starszych w sposób bezpośredni i pośredni. Reakcja w zakresie zdrowia publicznego musi uwzględniać obecne i przewidywane tendencje oraz odpowiednio określać polityki.
Odpowiedź WHO
Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych ogłosiło lata 2021–2030 Dekadą zdrowego starzenia się i zwróciło się do WHO o kierowanie wdrażaniem. Dekada zdrowego starzenia się to globalna współpraca skupiająca rządy, społeczeństwo obywatelskie, agencje międzynarodowe, specjalistów, środowisko akademickie, media i sektor prywatny w ramach wspólnych, katalitycznych i wspólnych działań na rzecz dłuższego i zdrowszego życia przez 10 lat.
Dekada opiera się na Globalnej strategii i planie działania WHO oraz Międzynarodowym planie działania ONZ w sprawie starzenia się w Madrycie i wspiera realizację Agendy Narodów Zjednoczonych 2030 w sprawie zrównoważonego rozwoju oraz celów zrównoważonego rozwoju.
Dekada zdrowego starzenia się (2021–2030) ma na celu zmniejszenie nierówności w zdrowiu i poprawę życia osób starszych, ich rodzin i społeczności poprzez zbiorowe działania w czterech obszarach: zmiana sposobu myślenia, odczuwania i działania w obliczu starzenia się i starzenia się; rozwój społeczności w sposób wspierający zdolności osób starszych; świadczenie skoncentrowanych na osobie zintegrowanych usług opieki i podstawowych usług zdrowotnych dostosowanych do potrzeb osób starszych; oraz zapewnienie osobom starszym, które tego potrzebują, dostępu do wysokiej jakości opieki długoterminowej.
Czas publikacji: 24 listopada 2021 r
